Gunstige Staat van Instandhouding

Hier een duidelijke toelichting op het begrip "gunstige staat van instandhouding". Dit is een centraal begrip in de Europese natuurwetgeving.

Kort samengevat

De gunstige staat van instandhouding betekent dat een dier- of plantsoort (of een natuurlijk leefgebied, een "habitat") zich op de lange termijn op een gezonde en duurzame manier in stand kan houden binnen zijn natuurlijke verspreidingsgebied. Het is dus een maatstaf voor het succes van natuurbehoud.

Het begrip is wettelijk vastgelegd in twee belangrijke Europese richtlijnen:

1. De Habitatrichtlijn: voor habitats en soorten zoals de das, de kamsalamander en bepaalde orchideeën.

2. De Vogelrichtlijn: voor vogelsoorten.

De drie kerncomponenten van een gunstige staat. Om te bepalen of de staat van instandhouding "gunstig" is, kijken ecologen naar drie factoren:

1. Het verspreidingsgebied

· Gunstig: Het gebied waar de soort voorkomt (of de habitat aanwezig is) is stabiel of neemt toe. Het is niet gefragmenteerd, zodat populaties met elkaar in contact kunnen staan.

· Ongunstig: Het leefgebied krimpt of raakt versnipperd, waardoor populaties geïsoleerd raken.

2. De populatie

· Gunstig: De populatieomvang is stabiel of groeit op de lange termijn, zonder dat dit kunstmatig hoeft te worden gesteund (bijvoorbeeld door voortdurende uitzettingen). De populatiestructuur (de verhouding tussen jonge en oude dieren) is gezond.

· Ongunstig: Het aantal dieren of planten neemt af en de populatie is te klein om levensvatbaar te zijn op de lange termijn.

3. De kwaliteit van het leefgebied (habitat)

· Gunstig: Het leefgebied is van voldoende kwaliteit en grootte om de soort op de lange termijn te herbergen. Er zijn genoeg voedselbronnen, nestgelegenheid en schuilmogelijkheden. Voor habitats betekent dit dat de natuurlijke processen goed functioneren (bijvoorbeeld de waterhuishouding in een hoogveen).

· Ongunstig: De kwaliteit van het leefgebied gaat achteruit door vervuiling, verdroging, verstoring of andere factoren.

Pas als aan alle drie de criteria voldaan is, spreekt men van een gunstige staat van instandhouding.

Waarom is dit begrip zo belangrijk?

1. Juridische basis voor bescherming: Het is het centrale doel van de Europese natuurwetgeving. Lidstaten zijn verplicht om maatregelen te nemen om een gunstige staat te bereiken of te behouden. Dit gaat verder dan alleen voorkomen dat soorten uitsterven; het gaat om herstel.

2. Meetlat voor succes: Het dient als een objectieve maatstaf om te evalueren of natuurbeleid en beheermaatregelen effectief zijn. Elke 6 jaar rapporteren EU-lidstaten over de staat van instandhouding van hun soorten en habitats.

3. Signaalfunctie: Een ongunstige staat van instandhouding is een signaal dat er actie ondernomen moet worden. Het helpt om prioriteiten te stellen in het natuurbeheer.

Praktisch voorbeeld: de Otter in Nederland

· Jaren 80: De otter was uitgestorven in Nederland. De staat van instandhouding was ongunstig-ongunstig (sterk verslechterd).

· Herintroductie: Er werden otters uitgezet en leefgebieden verbeterd (o.a. ottertunnels onder wegen).

· Huidige situatie: De populatie groeit gestaag en het verspreidingsgebied breidt zich uit. De kwaliteit van het leefgebied (schoon water, voldoende vis) is verbeterd, maar verkeersslachtoffers blijven een probleem.

· Conclusie: 

De staat van instandhouding van de otter in Nederland is nog niet volledig gunstig, maar wel sterk verbeterd. Het doel is om te komen tot een grote, levensvatbare populatie die zichzelf in stand kan houden.

De verschillende categorieën

In de officiële rapportages worden de volgende termen gebruikt:

· Gunstig (Favourable - FV): Aan alle criteria is voldaan.

· Gunstig onwaarschijnlijk (Favourable but Unsecure - FU): De staat is nu gunstig, maar er zijn toekomstige bedreigingen die dit kunnen keren.

· Ongunstig-onbekend (Unfavourable - Unknown - U1): De staat is ongunstig, maar er is onvoldoende informatie om te zeggen of dit slecht of zeer slecht is.

· Ongunstig-slecht (Unfavourable - Bad - U2): De staat is duidelijk ongunstig.

· Ongunstig-zeer slecht (Unfavourable - Bad - U2*): De staat is zeer ongunstig; de soort/habitat wordt met uitsterven bedreigd.

Hopelijk maakt dit het begrip "gunstige staat van instandhouding" een stuk duidelijker